Thịt thối - hành trình từ chợ tới bàn ăn

Miếng thịt sống sau 2 ngày để ngoài trời đã nhớt nhẽo, bốc mùi thối và đầy bọ, nhặng bâu vào (trái) và sau khi ngâm nước pha bột săm pét trong 20 phút, thịt không còn mùi, phần mỡ trắng lại, phần nạc hồng hơn (phải). Ảnh: Minh Thùy.

Từ cuối năm ngoái tới nay, cơ quan chức năng đã liên tiếp phát hiện và bắt giữ các vụ vận chuyển thịt thối.

Tại nhiều chợ đầu mối ở Hà Nội, các loại thịt ôi, thịt thối này cũng được bày bán và khách hàng thường xuyên chính là chủ các quán cơm bình dân.

Trong vai người tìm nguồn hàng cung cấp thịt rẻ cho một quán cơm bình dân sắp mở, phóng viên VnExpress.net tìm tới chợ đầu mối Dịch Vọng hậu (Xuân Thủy, Hà Nội).

Biết khách có ý định lấy hàng nhiều về mở quán, một chủ cửa hàng ở góc chợ hồ hởi giới thiệu "Muốn lấy bao nhiêu cũng được, hàng tạ, tấn, loại nào cũng có", rồi lôi dưới sập hàng ra một tảng thịt bầy nhầy có màu thâm sì: "Đây là thịt lợn sề, nhưng vẫn ngon, nếu em lấy nhiều, chị để giá 60 (60.000 đồng một kg). Cái này về thêm cần tỏi tây là có món bò xào ngon lành rồi". Chỉ vào mấy tảng thịt thăn, mông... có màu nhợt nhạt, chảy nước bên cạnh, chị này tiếp: "loại này thì phải 70".

Trên sạp hàng bày cả gà công nghiệp, tim gà, tim lợn còn đóng đá, chảy nước. Trong lúc giới thiệu các sản phẩm với khách mới, chủ cửa hàng liên tục đưa các gói hàng đã được đóng sẵn cho những người tới lấy, và không ai trong số họ mặc cả. "Đều là khách quen, toàn chủ hàng cơm cả. Chỉ cần buổi tối gọi trước, thích hàng kiểu gì cũng có, sáng ra chỉ việc tới lấy", người bán giải thích.

Tại chợ đầu mối Phùng Khoang, khi hỏi thăm tới nơi có thể giao buôn thịt lợn với số lượng lớn "không cần chất lượng cao, chỉ cần giá rẻ", khách được một người bán thịt mách nước: "Dù mua nhiều tới đâu, nhưng muốn thịt xịn thì giá thấp nhất là 75.000/kg, còn muốn rẻ hơn, phải đến thật sớm, có thể mua được 50.000 đồng/kg".

Theo lời người bán hàng, loại thịt có giá thấp nhất này thường là thịt lợn ốm, chết, thậm chí đã chôn rồi lại đào lên mổ và để đông lạnh nhiều ngày, khi mang ra bán, thịt chảy nước, màu trắng bệch, có mùi. "Nhưng chỉ cần ngâm qua 'bột tẩy' là lại chế biến thành món ăn được ngay", người này nói thêm.

Chị cũng cho biết loại thịt này thường được bán rất chóng vánh, lúc đầu giờ sáng, từ 5h đến 7h, cho các chủ hàng ăn từ khắp nơi tới, sau giờ này, nếu còn 'hàng', người bán cũng không dám bày ra vì sợ bên kiểm dịch tới tịch thu.

Để kiểm chứng việc thịt ôi, thối có thể được "hô biến" thành thịt tươi và đưa lên bàn ăn, Vnexpress.net đã lần theo một công nghệ vô cùng đơn giản, rẻ tiền: dùng bột săm pết.

Theo giới thiệu của một người có kinh nghiệm mua mặt hàng này, kèm lời chỉ dẫn "họ cũng cảnh giác nên khi mua phải nói luôn là cần bột săm pết, và xòe tiền ra ngay", phóng viên tìm tới khu hàng chuyên bán đồ khô tại chợ Đồng Xuân và làm theo đúng hướng dẫn.

Y như rằng, khi được hỏi, bà bán hàng tầm hơn 50 tuổi ngay gần lối vào cổng số 9 đon đả: "Lấy bao nhiêu, 1 kg à, 50 nghìn thôi", rồi vào bên trong quầy lấy ra một túi nilong đựng một chất bột màu trắng, trông giống như muối tinh.

Người bán hàng cho biết, loại bột này vốn được đựng trong các bao tải 25 kg, nhưng thường người mua lẻ cần ít, nên bà chia ra các túi 1kg. "Lời lãi chả bao nhiêu, nên nếu lấy ít hơn thì chúng tôi chẳng bán, còn lấy cả bao thì bớt cho mỗi kg 5 nghìn", bà nói.

Khi được hỏi về cách dùng loại bột này, bà hướng dẫn: "Cứ đồ ôi thiu, dù sống hay chín, pha nước ngâm vào là lại dùng tốt, 1 kg thực phẩm thì chỉ cần pha một thìa nhỏ (thìa cho trẻ ăn bột) vào nước rồi ngâm. Chỗ này dùng lâu mới hết".

Theo lời người bán hàng, đây là mặt hàng ưa chuộng của những quán cơm bình dân, cửa hàng bán đồ ăn sẵn. "Nem tai, lòng lợn... làm ra rồi, không bán hết thì chẳng ngâm cái này cho hết mùi, trắng trẻo để bán lại, thì đổ đi à. Hàng măng cũng hay dùng, thế thì mới có măng ngon cả vài tháng chứ", bà nói thêm.

Để thử nghiệm tác dụng thực sự của loại bột này, phóng viên đã dùng 2 lạng thịt mông lợn và phần lòng lợn đã luộc sẵn, để ngoài trời 2 ngày, 2 đêm, cho tới khi miếng thịt, lòng bốc mùi khó chịu, rỉ nước, nhặng bu quanh rồi ngâm vào nồi nước có pha một thìa bột săm pết trong 20 phút. Kết quả, cả miếng thịt sống và lòng chín khi vớt ra đều không còn mùi thối, màu sắc cũng hồng lại chứ không thâm, vàng, dù có vẻ hơi nhợt nhạt hơn đồ tươi.

Loại bột pha nước ngâm để xử lý thực phẩm ôi thiu không nhãn mác, chỉ ghi bên ngoài chữ Săm bét. Ảnh: Minh Thùy.

Kết quả kiểm nghiệm với một mẫu bột này của Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia cho thấy, nó chứa 99% hóa chất natri sunphat (Na2SO4).

Tiến sĩ Nguyễn Duy Thịnh, Viện Công nghệ sinh học và công nghệ thực phẩm trường Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết, thông thường, trong công nghệ thực phẩm, hóa chất Na2S03 thường được sử dụng hơn, để tẩy trắng, tẩy mùi, được phép sử dụng, nhưng với liều lượng thấp vì quá đà sẽ gây nguy hiểm. Còn Na2S04 là một loại hóa chất tẩy trắng dùng trong công nghiệp, không nằm trong danh mục phụ gia được sử dụng trong thực phẩm do Bộ Y tế quy định.

Đây là những chất oxy hóa mạnh, có khả năng tẩy màu, sát khuẩn nhưng trong quá trình chế biến phải được loại khỏi thực phẩm.

Ông cho biết, thực chất, trong hóa học, săm bét - thực chất là săm pết lại chỉ một hỗn hợp khác, gồm hai chất là KNO2 và KNO3. Đó là một phụ gia được phép dùng nhưng trong một giới hạn nhất định nhằm giữ cho thịt không bị chuyển vi sinh vật sinh ra độc thịt. Thịt được ướp chất này sẽ có màu tươi, đẹp mắt. Một lượng nhỏ kali nitrat vào cơ thể không gây độc hại. Tuy nhiên, trong cơ thể nitrat kết hợp với axit amin thành nitrosamin - một chất có khả năng gây ung thư, nên rất nguy hiểm.

Theo ông, thực tế, miếng thịt đã qua tẩy mùi, màu, dù bằng hóa chất nào, nếu nhìn qua bằng mắt thường sẽ khó nhận biết, nhưng chỉ cần để ý kỹ, sờ vào sẽ thấy ngay sự khác biệt. Khi đã ôi, thớ thịt bên trong mềm, màu sắc thịt được tẩy dù không không còn thâm đen do thịt hoại tử nhưng cũng cũng nhợt nhạt, trông "dại" hơn thịt tươi thực sự.

"Thực chất, sẽ rất ít khi người ta đem thịt này ra bán cho người mua lẻ, chủ yếu là các cửa hàng ăn uống bình dân hoặc chế biến đồ ăn sẵn mua sẽ thịt ôi về cho rẻ rồi tự 'xử lý' qua hóa chất để mất màu, mùi rồi chế biến thành các món ăn khác nhau", ông Thịnh nói.

Theo thạc sĩ Trần Trọng Vũ, Khoa Công nghệ thực phẩm Đại học công nghệ Sài Gòn thì hóa chất Na2SO4 không ảnh hưởng nhiều lắm đến sức khỏe con người. Tuy nhiên, nếu chất này dùng để "hóa phép" thịt ôi thành thịt tươi thì lại rất nguy hại.

"Vấn đề nằm ở chỗ, nếu thực phẩm được xử lý bằng hóa chất này, thì chỉ có tác động bề ngoài, thay đổi màu sắc, mùi, chứ không biến đổi được chất lượng, tức là người tiêu dùng vẫn phải sử dụng thực phẩm hỏng, cộng thêm một lượng hóa chất bảo quản không được phép", ông Vũ nói.

Ông cho biết, trong vòng 24 giờ, nếu để ngoài nhiệt độ thường, thịt đã hỏng và không nên sử dụng. Thịt hay các thực phẩm sống khác khi bị ôi thiu sẽ là môi trường lý tưởng cho các loại vi sinh vật có hại sinh sôi nảy nở. Không những thế, khi hoại tử, bản thân thực phẩm động vật cũng phân hủy ra các độc tính. Người tiêu dùng khi bị đánh lừa, ăn thịt này vào sẽ rất nguy hiểm, nhẹ bị rối loạn tiêu hóa, nhiễm khuẩn, nặng thì có thể ảnh hưởng tới tính mạng...